АЛАГ ШААЗГАЙ АРАГАН ДЭЭР СУУЧИХААД ЖИР ЖИР ЖИР
Алаг шаазгай бол байгалийн зарлан тунхаглагч билээ.
Юу болох гэж байгаа болон юу болж байгааг тэр хамгийн түрүүнд мэднэ. Маш мэдрэмтгий. Мэдрээд зогсохгүй түүнийгээ олон түмэнд шагшран зарладаг. Түүний дуу хоолой нь энийгээ дагаад хөгжчихсөн. Шүдэнзтэй хайрцаг сэгсэрч байгаа юм шиг шагшрах дуу нь нарийн ажиглавал олон янз байдаг аж. Баярт мэдээ, түгшүүрт мэдээ, ердийн амар амгаланг зарлах гэхчлэн.
Жишээ нь, хэсэг хонь сүргээсээ тасраад явж байвал чонын үүрэн дээр очиж баярт мэдээг дуулгаж эхэлдэг байна. "Унтаж байхаар босооч ээ, бэлэн хоол ирж явна" гэж. Харин хонин сүрэг дээр очоод "Зугтаарай, чоно ирлээ шүү" гэх түгшүүрт мэдээг зарлана. Хоёр талд нь ажиллаж байгаа хэрэг шүү дээ. Тийм учир "ховч" гэсэн хочийг авсан байх.
Хөдөө хээрээр нүүдэллэн амьдрагч малчин ардууд шаазгайнд "араажаваасаа" илүү итгэж байгаа нь ажиглагддаг. Шаазгай шагшраад эхэлмэгц "Хүүе ээ, цаана чинь юу болоод байна. Гараач. Шаазгай шагшраад уналаа" гэж авгай нар сандарч эхэлдэг. Шаазгай худлаа хэлээгүй байдаг. Их нүүдэл ч юм уу, аянчин жинчин тэднийхийг зорин ирж байдаг. Түүнийг нисч явахдаа харсан шаазгай өрсөн хэл дуулгах гэж шон дээр нь яаран бууж ийнхүү шагширдаг байна. Шаазгай худлаа зална гэж бараг байхгүй. Жишээ нь, тэднийхээр байнга бууж, морддог нөхөр шогшуулж явахад бол огтхон ч тоохгүй. "Энэ дандаа л ингэж явдаг юм" гэсэн шүү харж байдаг. Харин урьд нь үзэгдэж, харагдаагүй юм байвал хашгичиж өгнө. Идэш хийж байгаа айлыг шаазгай андахгүй. Айл, айлын гадна очиж баяслантайгаар зарлана. Тэгснээ өөрсдөө очиж амбаар саравч шонгийн модон дээр ярайтал суун шагширч өвдөл цовдолхон олж хүртэнэ. Айлын авгай нар шаазгайнаас тэднийхийг идшээ хийж байгааг хэлүүлэлтгүйгээр мэдээд гэдсийг нь арилгалцахаар яаравчлан очдог ажээ.
Гэвч зарим хүн шаазгайг худалч гэх нь дэндүү гомдмоор. Худлаа хэлэх үнэнхүү санаа түүнд байхгүй. Харин хүмүүс л өөрсдөө буруугаар ойлгож андуурах явдал бий. Ааруул, ээзгий шүүрээд байхлаар нь зарим айл тоглоомон хүүхэлдэй дэлгэцтэй ааруулынхаа дэргэд тавьчихдаг. Тэгэхэд хэсэг азнаж байснаа шон дээр суугаад шагширч гарна. "Хөөе хүүхдээ оруулаач, наршчихлаа, мартчихаа юу" гэж хэлж байгаа нь тэр. Эсвэл "Шалдан хүүхэд гэр дээр чинь суучихсан ааруул хулгайлж байна. Гараарай, хөөгөөрэй" гэж шагширна. Үүнийг юугий нь худлаа хэллээ гэх юм. Тэр хаймран хүүхэлдэй байдгийг огт мэдэхгүй шүү дээ. Манай шаазгайтай ах дүү гэмээр адилхан зантай шувуу Африкт бас байдаг байна. Нэрийг нь монголчилбол "балын зарч" шувуу. Тэр зөгийн бал байгаа газрыг олчихоод тосгон руу нисч очин чанга дуугаар хашгиран жиргэж далавчаа дэвж цовхчиж сүйд болдог аж. Нутгийн хар арьст хүмүүс энэ шувууныхаа авирыг андахгүй. Тэд араас нь дагаж очиж зөгийн балыг авна. Тэгэхдээ түүнд бал агуулж байсан сархинагийг салгаж өгдөг гэнэ. Зарч шувуу сархинагт нугасгүй дуртай. Харин зарим хүн хуншгүй загнаж шувуунд хувийг нь үлдээдэггүй аж. Тэгвэл бяцхан шувуу маш гомдоно. Гомдоод ч зогсохгүй хүмүүсийг ойгоос буцахад нь замыг нь буруу зааж өгч намаг цөөрмөнд шигдүүлж хонзонгоо авдаг ажээ. Харин манай шаазгай цайлган. Амьтан түүний хэлснийг тоож байна уу, үл тоож байна уу гэдгийг анзааралгүй үүрийн гэгээнээс үдшийн бүрий болтол шагшран шагширсаар л байдаг ажгуу.
ЭХ СУРВАЛЖ: Нэрт сэтгүүлч Жамбалын Мягмарсүрэнгийн "Унагаа зуусан хулан буюу амьтдын тухай өгүүллэгүүд" номоос.
Comments